Mamografi
Bu işlem mamogram ve dijital mamografi olarak da adlandırılır.
Mamogram ne gösterir?
Mamogram meme x-ışını testidir. Tarama mamogramı memeye ilişkin semptomunuz olmadığında meme hastalığı belirtilerini saptamak için kullanılır. Birçok meme kanserinin gelişmesi yıllarca sürmektedir. Mamogram, kanseri henüz bir kitle haline gelmeden ve tedavinin çok daha başarılı olduğu erken evresinde saptayabilir. Tarama mamogramları genellikle her memeden iki farklı açıdan x-ışını resimleri çeker.
Mamogramlar meme sorunu olan ya da tarama mamogramında değişiklik görülen kadınların memelerini incelemek için de kullanılır. Bu amaçla kullanıldığında diagnostik mamogram (tanı mamografisi) adı verilir. Tarama mamogramında genellikle kullanılmayan farklı görüntüler içerebilir.
Mamogramlar anormal alanın kanser olduğunu kanıtlayamaz fakat daha fazla test yapılmasının gerekli olup olmadığı hakkında bilgi verebilir. Mamogramda bulunabilen iki temel meme değişikliği kalsifikasyonlar ve kitlelerdir.
Kalsifikasyonlar meme dokusu içinde ince mineral birikimleridir ve resimlerde ufak beyaz noktalar olarak görünür. Kanser nedeniyle olabilir ya da olmayabilir.
2 tip kalsifikasyon vardır:
- Makrokalsifikasyonlar büyük (geniş) kalsiyum birikimleridir ve çoğunlukla meme atardamarlarının yaşlanması, eski yaralanmalar ya da inflamasyonun memede neden olduğu değişimlerdir. Bunlar kanser değildir.
- Mikrokalsifikasyonlar memedeki ince kalsiyum noktalarıdır. Tek başına ya da küme halinde bulunabilir. Mamogramda görünle mikrokalsifikasyonlar daha fazla kaygı yaratır. Genellikle kanser varlığı anlamına gelmez fakat emin olunması için bir biyopsi yapılması gerekebilir. (Biyopsi, içinde kanser hücrelerinin olup olmadığının görülmesi için dokudan bir parça alınmasıdır).
Kalsifikasyon ile birlikte ya da tek başına bir kitle mamogramlarda görülen diğer önemli bir değişikliktir. Kitleler kist (kanser olmayan, sıvı dolu keseler) ve kanser olmayan solid tümörler dahil olmak üzere birçok durumu ifade edebilir fakat kanser de olabilir. Açıkça kist olduğu anlaşılmayan her kitleye biyopsi yapılmalıdır.
Radyolog için önceki mamogramlarınızın incelenebilir olması çok önemlidir. Yıllar içinde kitle ya da kalsifikasyonlarda değişiklik olup olmadığını göstermeye yardımcı olurlar; değişiklik olmaması kitlenin muhtemelen kanser olmadığını ve biyopsi yapılması gerekmediğini gösterebilir.
Nasıl çalışır?
Mamogram yalnızca meme dokusunu araştırmak için tasarlanmış bir makine kullanır. Bu makine genel bir x-ışını cihazına göre daha düşük dozda farklı bir x-ışını biçimi kullanır. Bu x ışınları dokudan kolayca geçmediğinden, makinenin dokuyu yaymak için memeyi sıkıştıran ya da düzleştiren 2 düzlemi (levhası) vardır. Bu daha iyi görüntü verirken daha az radyasyon kullanır.
Dijital mamografi: Dijital mamogram (tam alan dijital mamografi ya da FFDM olarak da adlandırılmaktadır) x ışınlarının meme resmi oluşturmak için kullanıldığı standart bir mamograma benzer. Farklar resmin oluşturulması, incelenmesi ve saklanmasında ortaya çıkar. Standart mamogramlar geniş fotoğraf filmlerine basılır. Dijital görüntüler bir bilgisayara kaydedilir ve burada dosya halinde saklanır. Test sonrasında doktor bilgisayar ekranında resimlere bakabilir ve bazı bölgeleri daha net görebilmek için ebatlarını, parlaklığını ya da kontrastını ayarlayabilir.
Dijital görüntüler baka meme uzmanlarının görmesi için elektronik olarak başka yere de gönderilebilir. Günümüzde birçok merkez henüz dijital mamografi seçeneği sunmamakla birlikte, gelecekte daha yaygın kullanılması beklenmektedir. Dijital bir mamogram seçeneği olmadığında kadınlar standart mamogram yaptırmalıdır.
Nasıl hazırlanırım?
Adet görmeye devam ediyorsanız, mamogram testi için en iyi zaman adetinizden bir hafta sonrasıdır; memelerinizin gerginliği azalmış olur.
Belinizin üstündeki giysilerinizi çıkarmanız gerekir, bu nedenle elbise yerine bluz ve etek ya da pantolon giyip gitmeniz uygun olabilir. Özel bir hazırlık yapmanıza gerek yoktur. Fakat mamogram gününüzde koltuk altlarınıza ya da memelerinizin üzerine deodorant, parfüm, pudra ya da merhem sürmeyiniz; bunlar resimleri olumsuz etkileyebilir.
Test nasıl yapılır?
Mamogram hastane yatışı gerektirmeden yapılan bir testtir. Belinizin üstündeki giysilerinizi çıkarmanız istenecektir ve boynunuzdaki mücevherleri de çıkarmanız gerekebilir. Mamogram makinesinin karşısında ayakta duracaksınız ve makine sizin için uygun bir yükseklikte ayarlanacaktır.
Özel eğitimli bir radyoloji teknisyeni memenizi bir platform üzerine yerleştirecektir. Teknisyen, esnek plastik bir tabla ile memenizi yavaşça sıkıştırmak için makineyi kullanacaktır. Bu sıkıştırma güçlü ve rahatsız edici olacaktır fakat çok uzun sürmez. Teknisyen odadan ayrıldığında nefesinizi tutacaksınız ve hemen resim çekilecektir. Daha sonra baskı hemen gevşetilir.
Tarama mamogramı genellikle her memeden biri yukarıdan ve diğeri yandan olmak üzere 2 görüntü alınmasını içerir. Eğer meme implantınız varsa, daha fazla meme dokusu içermesi amacıyla daha fazla resim çektirmeniz gerekebilir. Ayrıca, tanı (diagnostik bir mamogram) ya da biyopsi için iğnenin yerleştirilmesine kılavuzluk etmesi amacıyla mamogram testi yapılıyorsa, daha fazla resim çekilecektir.
Ne kadar sürer?
Tarama mamogramının başlamasından bitişine dek 15-30 dakika geçer. Daha fazla açıdan ve yakın plandan görüntü alan diagnostik mamogram yaklaşık olarak 30-45 dakika sürer. Meme bu sürenin yalnızca birkaç saniye sıkıştırılır.
Olası komplikasyonlar nelerdir?
Mamogram düşük doz radyasyon kullanır ve güvenlidir. Bir mamogram sırasında maruz kalınan radyasyonun neden olabileceği çok düşük kanser riski olasılığına karşın kanserin erken saptanmasının yararı çok daha fazladır.
Bazı kadınlar mamogramı ağrılı bulmakla birlikte sıkıştırmanın çoğu yalnızca kısa bir süre rahatsızlık verir.
Çok nadir olmakla birlikte, mamografi sırasında meme implantlarının yırtılmasına ilişkin bildirimler vardır. Meme implantınız varsa, meme implantı olan kadınlarda mamogram yapılmasında deneyimli olan bir radyolog bulunuz ve mamogram yapılacak sağlık kuruluşuna öncelikle bunu bildiriniz.
Bu test hakkında başka neler bilmeliyim?
- 40 yaş ve üzerindeki kadınlar her yıl mamogram çektirmeli ve bir sağlık uzmanı tarafından klinik meme muayenesi (KMM) yapılmalıdır. Her ay kendi kendine meme muayenesi (KKMM) yapma seçenekleri de vardır. Klinik meme muayenesi mamogram zamanına yakın ve tercihen mamogram öncesinde yapılmalıdır.
- 20-39 yaş arasındaki kadınlara bir sağlık uzmanı tarafından 3 yıl ara ile bir klinik meme muayenesi yapılmalıdır ve her ay kendi kendine meme muayenesi yapma seçenekleri vardır.
- Yüksek riskli kadınlar (yaşam boyu riski %20 üzerinde) her yıl MRI ve mamogram çektirmelidir. Orta derecede riski olan kadınlar (yaşam boyu riski %15-20 üzerinde), yıllık mamografi testlerine MRI taraması eklenmesinin yarar ve sınırlılıkları hakkında doktorları ile konuşmalıdır.
- Mamografi tek başına tüm meme kanserlerini saptayamaz. Bu nedenle mamograma bir sağlık uzmanı tarafından yapılacak klinik meme muayenesi eşlik etmelidir. Memelerinizin normal görünüm ve hissini bilerek herhangi bir değişikliği doktorunuza bildirmeniz de çok önemlidir.
Negatif bir mamogram (kalsifikasyon ya da kitle belirtisi olmayan) daima kanser olmadığı ya da daha sonra kanser gelişmeyeceği anlamına gelmez.
Biyopsi yapılmasının gerekli olması kanser olduğunuz anlamına gelmez. 10 meme biyopsisinden yaklaşık 8’inin sonucu benigndir (kanser değil, iyi huylu).
