Radyasyon Riski Konusunda Genel Sorular Ve Yorumlar
Yüksek doz radyasyon ciddi doku hasarına yol açabilir ve kişinin daha sonra kanser geliştirme riskini artırabilir. Görüntüleme testlerinde kullanılan düşük doz radyasyon kişinin kanser riskini hafif düzeyde artırabilir fakat bu riskin değerlendirilmesi önemlidir. Bu bölümde görüntüle testleri ile ilgili radyasyon riski konusunda sık sorulan bazı soruları yanıtlayacağız.
Bir görüntüleme testi kişinin radyasyon maruziyetini ne kadar artırır?
Doğal radyasyon (arka plan radyasyonu) ve tıp dışı radyasyon
Sürekli olarak çevremizdeki radyoaktif maddeler ve uzaydan gelen kozmik ışınlar dahil olmak üzere birçok kaynaktan radyasyon almaktayız. Bu, arka plan radyasyonu (doğal radyasyon/fon ışıması) olarak adlandırılır.
Normal koşullarda bir insan doğal kaynaklardan bir yılda yaklaşık 3 mSv (millisievert) radyasyona maruz kalmaktadır. (Bir millisievert radyasyon maruziyet ölçümü birimidir). Bu maruziyetin çoğu, bulunulan yere göre değişen düzeylerde bulunan doğal bir gaz olan radondan kaynaklanır. Dünya atmosferi bazı kozmik ışınları engellediğinden, yüksek rakımda yaşamak kişinin maruziyeti artırır. Örneğin, Denver, Colorado’da yaşayanların yıllık maruziyet düzeyi yaklaşık 5 mSv olmaktadır. 5 saatlik havayolu seyahati maruziyeti 0.03 mSv kadar artırır. Günde bir paket sigara içmek sigara içenin yılda 53 mSv fazladan maruziyetine yol açar.
Görüntüleme Testlerinden Alınan Radyasyon
Tek bir göğüs x-ışını testi kişinin yaklaşık 0.1 mSv radyasyona maruz kalmasına neden olur; insanların doğal yollarla 10 günde maruz kaldığı radyasyon miktarı aşağı yukarı bu kadardır. Bir mamogram kadına 0.7 mSv ya da kişinin 3 aydan biraz kısa sürede maruz kalması beklenen radyasyon miktarı kadar radyasyon vermektedir.
Diğer bazı görüntüleme testleri daha yüksek maruziyete neden olur. Standart x-ışını kullanan bir alt GI serisi kişiye yaklaşık 4 mSv, bir abdominal (karın) BT taraması kişiye yaklaşık 10 mSv radyasyon vermektedir. Tüm vücut BT taraması bir kişiye yaklaşık 10 mSv radyasyon vermektedir. Bir BT kolonografisinin neden olduğu maruziyet, yeni teknikler kullanıldığında 5-8 mSv kadar düşük olabilir. Bunların tahmini değerler olduğu unutulmamalıdır ve yakın tarihli çalışmalar alınan radyasyon miktarının çok fazla değişebildiğini göstermiştir. Bir BT taramasından aldığınız radyasyon hakkında endişeleriniz varsa, testin yapılacağı kuruma danışınız. (MRI ve ultrason muayeneleri kişiyi radyasyona maruz bırakmaz.)
Fazladan radyasyon kişinin kanser riskini ne kadar artırır?
Bu, yanıtlanması güç bir sorudur. Radyasyon ve kanser riski konusundaki çalışmaların çoğu uranyum madenlerinde çalışanlar ve atom bombasından sağ kalanlar gibi çok yüksek doza maruz kalmış insanları araştırmıştır. Düşük doz radyasyon maruziyetinin riskinin bu çalışmalardan hesaplanması kolay değildir. Araştırmacılar tanısal x-ışını ile oluşan ortalama radyasyon maruziyetinin kanser riskini çok az artırabileceğini hesaplamıştır (1/10000-1/100000). Bu kuşkusuz, yapılan testin tipine, maruz kalan vücut bölümüne ve diğer faktörlere göre değişebilir. En fazla çocuklar radyasyona daha duyarlıdır ve radyasyondan olabildiğince fazla korunmalıdırlar.
Bu çok küçük fakat gerçek etki ve her türlü kaynaktan maruz kalınan radyasyonunun kişinin yaşam süresi boyunca birikebileceği gerçeği nedeniyle, radyasyon kullanan görüntüleme testleri yalnızca iyi bir neden olduğunda yapılmalıdır. Birçok olguda ultrason ya da MRI gibi diğer görüntüleme testleri kullanılabilir. Fakat kanser ya da başka bir hastalığın bulunmasında en iyi yolun bir x-ışını ya da BT olduğuna inanmak için bir neden olduğunda, hastanın sağlayacağı yararın düşük doz radyasyonun zararından fazla olma olasılığı çok yüksektir.
