Ultrason

Diğer isimleri ultrasonografi, sonografi ya da sonogramdır.

 

Ultrason ne gösterir?
 

Bir ultrason makinesi vücudunuzdan geçen yüksek frekanslı ses dalgaları yayarak sonogram adı verilen görüntüler oluşturur. Ses dalgaları organ ve dokularınızda çarparak eko (yankı) oluşturur.
 

Ultrason x-ışını ile iyi görünmeyen bazı yumuşak doku hastalıklarında görüntü sağlama açısından çok iyidir. Ultrason çok farklı eko biçimleri oluşturduğundan su dolu kistleri solid tümörlerden ayırt etmek için de iyi bir yoldur. Örneğin meme kitlesi araştırılırken, ultrason kistlerin solid tümörlerden ayırt edilmesine yardımcı olabilir. Ultrason özofagus (yemek borusu), rektum ya da uterus (rahim) tümörünün organ duvarına doğru ne kadar büyüdüğünü saptamakta da kullanılabilir.
 

Bununla birlikte, ultrason görüntüleri BT ya da MRI tarama görüntüleri kadar ayrıntılı değildir. Ultrason benign (iyi huylu, kanser olmayan) bir tümörü kanser olandan ayırt edemez. Ses dalgaları hava (akciğer gibi organlar) ya da kemikten geçemediğinden ultrasonun kullanımı vücudun bazı bölümleri ile sınırlıdır.
 

Doktorlar ultrasonu sıklıkla bir biyopsi (sıvı ya da küçük doku örnekleri alınarak mikroskop altında bakılması) yaparken iğneye kılavuzluk etmesi için kullanır. Doktor iğneyi hareket ettirirken ultrason ekranına bakar ve iğnenin ileriye hareketini ve tümöre ulaşmasını görebilir.

Bazı ultrason inceleme tiplerinde deri yüzeyine dönüştürücü (ses dalgası üretip ekoyu saptayan bir çubuk) yerleştirilir. Ses dalgaları deriden geçer ve altındaki organlara ulaşır. Başka durumlarda doktor en iti görüntüyü elde etmek için özofagus, rektum ya da vajina gibi vücut açıklıklarına yerleştirilen bir dönüştürücü kullanmalıdır.
 

Doppler akım makinesi olarak bilinen özel ultrason makineleri damarlardaki kan akımının nasıl olduğunu gösterebilir. Kan akımı tümör ve normal dokuda farklı olduğundan bu inceleme yararlıdır. Bu makinelerin bazıları renkli resim oluşturur. Diğer kan damarı görüntüleme yöntemlerinden farklı olarak renkli Doppler çalışmalarında kontrast madde kullanılmaz. Renkli Doppler doktorların özellikle karaciğer ve pankreasta kanserin kan damarlarına yayılımını saptamalarını kolaylaştırmıştır.
 

Nasıl çalışır?
 

Bir ultrason makinesinin 3 temel parçası vardır: Bir kontrol paneli, bir görüntü ekranı ve mikrofon ya da bir bilgisayar faresi (mouse) görünümünde bir dönüştürücü. Dönüştürücü ses dalgalarını gönderir ve ekoları toplar. Doktor ya da ultrason teknisyeni çalışırken dönüştürücüyü vücut bölümleri üzerinde dolaştırır. Makinenin ana parçasındaki bilgisayar sinyalleri analiz eder ve görüntü ekranına görüntüleri yansıtır.
 

Ekoların şekil ve yoğunluğu dokunun ne kadar yoğun olduğuna bağlıdır. Örneğin, ses dalgalarının çoğu bir sıvı dolu kistten kolayca geçer ve geriye çok az soluk eko gönderir; bu nedenle görüntü ekranında siyah görünürler. Fakat solid bir tümöre çarpan dalgalar bilgisayarın daha açık renkli bir görüntü oluşturmasına neden olan bir eko biçimine yol açar.
 

Test için nasıl hazırlanırım?
 

Kural olarak hazırlık gerekmez fakat çalışılan alana da bağlıdır. Doktorunuz ya da hemşireniz test öncesinde yapmanız gerekenler konusunda size talimat verecektir. Çalışılacak organa bağlı olarak yemek yememeniz, bir laksatif (müshil) almanız ya da lavman kullanmanız gerekebilir. Abdominal ultrason (karın ultrasonu) yapılacaksa, testin hemen öncesinde idrar torbanızı doldurmak için bol miktarda su içmeniz gerekebilir. Ses dalgaları sıvıdan iyi geçtikleri için bu hazırlık daha iyi resim elde edilmesini sağlayacaktır.
 

Test nasıl yapılır?
 

Ultrason doktor muayenehanesinde, klinikte ya da hastanede yapılabilir. Bir masaya yatacaksınız. Teknisyen derinize bir jel sürecek ve alanın üzerinde dönüştürücüyü hareket ettirecektir. Jel hem derinizi kayganlaştıracak hem de ses dalgalarının iletimine yardımcı olacaktır. Jel soğuk ve kaygandır. Bir prob kullanıldığında, o da jel ile kaplanacak ve ilgili vücut açıklığına itilecektir. Bu basınç hissi ya da rahatsızlığa neden olabilir.
 

Test sırasında teknisyen ya da doktor dönüştürücüyü hareket ettirir. Tarama sırasında nefesinizi tutmanız istenebilir. Operatör ses dalgalarının gönderilme derinliğini artırmak için düğmeleri ya da göstergeleri ayarlayabilir. Dönüştürücüye ait hafif basınç hissedebilirsiniz fakat yüksek frekanslı sesleri duymazsınız.
 

Ne kadar sürer?
 

Bir ultrason incelemesi genellikle 20-30 dakika sürer. Bu süre, inceleme tipine ve çalışılan organlarda değişikliklerin bulunmasının ne kadar güç olduğuna göre değişir.
 

Olası komplikasyonlar nelerdir?
 

Ultrason komplikasyon riski çok düşük olan çok güvenli bir işlemdir. Şişman (obez) kişilerde iyi görüntü alınması daha zordur.
 

Bu test hakkında başka neler bilmeliyim?